ธัมมตัณหา อัพยากตาติกถา

[1534] สกวาที ธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. เป็นวิบากอัพยากฤต เป็นกิริยาอัพยากฤต เป็นรูป
เป็นนิพพาน เป็นจักขายตนะ ฯลฯ เป็นโผฏฐัพพายตนะ หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ
[1535] ส. ธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. รูปตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. ธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. สัททตัณหา ฯลฯ คันธตัณหา รสตัณหา ฯลฯ โผฏ-
ฐัพพตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1536] ส. รูปตัณหาเป็นอกุศล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธัมมตัณหาเป็นอกุศล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. สัททตัณหา ฯลฯ โผฏฐัพพตัณหา เป็นอกุศล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ธัมมตัณหาเป็นอกุศล หรือ ?

ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1537] ส. ธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ตัณหา พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่าเป็นกุศล มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า ตัณหาพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่าเป็นอกุศล
ก็ต้องไม่กล่าวว่าธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต.
[1538] ส. ธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ความโลภพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่าเป็นอกุศล และ
ธัมมตัณหาก็เป็นความโลภ มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. หากว่า ความโลภพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่าเป็น
อกุศล และธัมมตัณหาก็เป็นความโลภ ก็ต้องไม่กล่าวว่าธัมมตัณหาเป็น
อัพยากฤต.
[1539] ส. โลภะคือธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. โลภะคือรูปตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. โลภะคือธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. โลภะคือสัททตัณหา ฯลฯ คือโผฏฐัพพตัณหาเป็น

อัพยากฤต หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1540] ส. โลภะคือรูปตัณหาเป็นอกุศล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. โลภะคือธัมมตัณหาเป็นอกุศล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. โลภะคือสัททตัณหา ฯลฯ คือโผฏฐัพพตัณหาเป็น
อกุศล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. โลภะคือธัมมตัณหาเป็นอกุศล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[1541] ส. ธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ป. ถูกแล้ว
ส. พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสไว้ว่า ตัณหานี้ใด ทำ
ความเกิดอีก เป็นไปกับด้วยความกำหนัดด้วยอำนาจความเพลิดเพลิน
เพลิดเพลินยิ่งในอารมณ์นั้น ๆ ตัณหาดังกล่าวนี้คือ กามตัณหา ภวตัณหา
วิภวตัณหา ดังนี้¹ เป็นสูตรมีอยู่จริง มิใช่หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ถ้าอย่างนั้น ก็ไม่พึงกล่าวว่า ธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต.
[1542] ป. ไม่พึงกล่าวว่า ธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.

1. สํ. มหา. 19/1665.

ป. มันเป็นตัณหาในธรรม มิใช่หรือ ?
ส. ถูกแล้ว.
ป. หากว่า มันเป็นตัณหาในธรรม ด้วยเหตุนั้นนะท่าน
ึจึงต้องกล่าวว่า ธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต.
ธัมมตัณหา อัพยากตาติกถา จบ

อรรถกถาธัมมตัณหา อัพยากตาติกถา

ว่าด้วย ธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต

บัดนี้ ชื่อว่าเรื่องธัมมตัณหาเป็นอัพยากฤต. ในปัญหาเหล่านั้น
บรรดาตัณหาทั้ง 6 เหล่านี้ คือ รูปตัณหา ฯลฯ ธัมมตัณหา ตัณหาอัน
เป็นข้อสุดท้ายแห่งตัณหาทั้งหมดนี้ ท่านเรียกว่า ธัมมตัณหา เหตุใด
เพราะเหตุนั้น ชนเหล่าใดมีความเห็นผิดดุจลัทธินิกายปุพพเสลิยะทั้งหลาย
ว่า ธัมมตัณหาพึงเป็นอัพยากฤต ดังนี้ คำถามของสกวาทีหมายถึงชน
เหล่านั้น คำตอบรับรองเป็นของปรวาที. เนื้อความปัญหาที่เหลือทั้งหลาย
พึงทราบตามพระบาลี. ตัณหาแม้ทั้ง 6 ท่านแสดงย่อไว้เป็น 3 ประเภท
มีกามตัณหาเป็นต้น. ตัณหาที่เป็นไปในอารมณ์ทั้ง 6 แม้มีรูปเป็นต้น
ด้วยสามารถแห่งความยินดีในกามชื่อว่า กามตัณหา. ตัณหาที่เกิดพร้อม
กับสัสสตทิฏฐิในความเห็นว่า "อัตตา และโลกจักมี" ดังนี้ชื่อว่า ภวตัณหา.
ตัณหาที่เกิดพร้อมกับอุจเฉททิฏฐิในความเห็นว่า อัตตา และโลกจักไม่มี
ดังนี้ชื่อว่า วิภวตัณหา. บทว่า มันเป็นตัณหาในธรรมมิใช่หรือ นี้ย่อม
แสดงถึงความเป็นไปของตัณหาโดยปรารภธัมมารมณ์ มิใช่แสดงถึงความ
ที่ธัมมตัณหานั้นเป็นอัพยากฤต เพราะฉะนั้น คำนี้จึงมิใช่ข้ออ้างว่า
ตัณหาเป็นอัพยากฤต ดังนี้แล.
อรรถกถาธัมมตัณหาอัพยากตาติกถา จบ